Stijlfiguren » Anafoor (anaphora)

Bij een anafoor herhaalt een auteur hetzelfde woord of dezelfde woordgroep aan het begin van twee of meer zinnen of zinsdelen. Dit stijlfiguur wordt veel gebruikt in poëzie, literatuur en toespraken om de tekst ritmisch en krachtig te maken.

Functie

• Het legt extra nadruk op de herhaalde woorden.
• Het creëert een gevoel van dringendheid en retorische kracht.
• Het zorgt voor een sterk ritme en maakt de tekst memorabel.

In het Latijn

Ille mi par esse deo videtur
Ille si fas est superare divos

Zoals je ziet in dit fragment van Catullus (carmen 51), is dit een anafoor met een enkel woord dat herhaald wordt.

In een toespraak

Nooit zullen wij opgeven
Nooit zullen wij overgeven
Nooit zal de vijand winnen

Je voelt, zelfs al is dit geen citaat van een specifieke persoon, de urgentie van het woord nooit. Dat is precies de kracht van de anafoor: het geeft plechtigheid, macht en overtuigingskracht.

Martin Luther King Jr. – I have a dream

Let us not wallow in the valley of despair. I say to you today, my friends, that in spite of the difficulties and frustrations of the moment,
I still have a dream. It is a dream deeply rooted in the American dream.
I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: "We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal."
I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood.
I have a dream that one day even the state of Mississippi, a state, sweltering with the heat of injustice, sweltering with the heat of oppression, will be transformed into an oasis of freedom and justice.
I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.
I have a dream today.

Hier zie je een anafoor die niet uit één woord bestaat, maar uit vier. Er is dus geen limiet aan de lengte van de herhaalde formule. Het eerste deel (“I still have a dream”) is strikt genomen geen anafoor, maar past retorisch goed in het patroon.

Lodewijk van Deyssel

Ik houd van het proza, dat op mij toedruist, op mij aanraast, op mij neerdondert in een stormende stortvloed van passie.
Ik houd van het proza, dat onbewegelijk en ontzaglijk is als bergruggen.
Ik houd van het proza, dat dartelt en jubelt als een waaiend zomerwoud vol vogels.
Ik houd van het proza, dat ik daar zie staan met zijn volzinnen, als een stad van marmer.
Ik houd van het proza, dat over mij daalt als een gouden sneeuw van woorden.

Ook in modern Nederlands proza wordt de anafoor ingezet om nadruk en kracht aan de tekst te geven.