| a(b) |
vanaf; door |
| abamita |
zuster van (bet)(over)grootvader |
| abavia |
betovergrootmoeder, voormoeder |
| abavunculus |
broer van (bet)(over)grootmoeder |
| abavus |
betovergrootvader, voorvader |
| abba, -tis |
abt |
| abbatia, abbatissa |
abdis |
| Abcudia |
Abcoude |
| abiectarius |
meubelmaker |
| abire, abii, abitum |
vertrekken, heengaan (sterven) |
| abierunt |
zij zijn vertrokken |
| ablutus |
gezuiverd (door de doop) |
| abmatertera |
zuster van betovergrootmoeder |
| abnepos, -potis |
kleinzoon van kleinkind |
| abnepotes |
nakomelingen |
| abneptis, -is |
kleindochter van kleinkind |
| abpatruus |
broer van betovergrootvader |
| abra |
(dienst)meid |
| abripere (-io), abripui, abreptum |
wegrukken, wegnemen |
| abreptus (morte) |
weggenomen (door de dood) |
| abrogatio , -nis F |
opheffing, afschaffing |
| absens, -ntis |
afwezig |
| absente ..., absentibus ... (plur.) |
in afwezigheid van ... |
| patre absente |
bij afwezigheid van de vader |
| absentia |
afwezigheid |
| absolutio, -nis F |
absolutie, vrijspraak |
| absolutus |
vrijgesproken; onvoorwaardelijk |
| absolvere, absolvi, absolutum III |
vrijspreken |
| absque + abl. |
zonder |
| abstetrix, -tricis |
vroedvrouw |
| abstinere, abstinui, abstentum II |
zich onthouden, niet aanvaarden, weigeren |
| abusivus, abusive (bijwoord) |
ten onrechte |
| ac |
en |
| acatholicus |
niet-katholiek |
| accensus, -us |
accijns |
| accipere(-io), accepi, acceptum |
ontvangen, accepteren |
| accepto ..., acceptis ... (plur.) |
na het ontvangen van |
| accisor, -is |
inner van accijns |
| accola |
iemand die zich ergens vestigt |
| accusare |
beschuldigen |
| acquirere, acquisivi, acquisitum |
verwerven |
| Actania |
Terschelling |
| actionarius |
winkelier |
| actor, -is |
aanklager |
| actuarius |
schrijver |
| acufex, -ficis |
naaldenmaker |
| acuminator, acuciator |
slijper |
| actum |
zie: agere |
| ad (+ acc.) |
aan, bij, tot, naar, volgens |
| ad ... usque |
tot aan |
| adamita |
zuster van betovergrootvader |
| adavunculus |
broer van betovergrootmoeder |
| adcensus |
zie: accensus |
| addere, addidi, additum III |
toevoegen, optellen |
| adeo |
zo zeer |
| adiudicare, adiusticare |
toewijzen, in bezit stellen |
| adiudicatio, adiusticatio -nis F |
toewijzing van eigendom (door rechter) |
| adiunctus |
bezitter, bekleder (van een ambt) |
| adiutorium |
hulp |
| adiuvare, adiuvi, adiutum |
helpen |
| admatertera |
zuster van betovergrootmoeder |
| adminiculator |
aalmoezenier, armenverzorger |
| administrare |
besturen, beheren, uitoefenen, toedienen |
| administratis sacramentis |
na het toedienen der sacramenten |
| admittere, admisi, admissum III |
toelaten, toegeven |
| admodum |
zeer |
| adnepos, -potis |
kleinzoon van kleinkind |
| adneptis, -is |
kleindochter van kleinkind |
| adolescens, ntis |
ongehuwde jongeman of jongedochter |
| adpatruus |
broer van betovergrootvader |
| adscriptus glæbæ |
bij de grond gerekend: lijfeigene |
| adsistere, adstiti (+ dat.) |
aanwezig zijn bij |
| adulter |
overspelig |
| adulterium |
overspel |
| adultus |
(bijna) volwassen |
| adumbrare |
schetsen, tekenen |
| adumbrator |
tekenaar |
| advena |
vreemdeling |
| aedes, aedium F |
huis |
| in aedibus + gen. |
(bijv. gedrukt) bij |
| aedilis |
kerkmeester |
| aedituus |
koster |
| aeger, aegri |
ziek |
| Aegidius |
Gillis, Gielis, Jellis |
| aegrescere |
ziek worden |
| aegritudo, -dinis F |
ziekte |
| aegrotare |
ziek zijn |
| aegrotus |
ziek |
| aeneus |
koperen |
| aequalis, -is |
gelijk, van gelijke leeftijd |
| aequus |
gelijk, rechtvaardig |
| aerarius (faber) |
kopersmid |
| veteramentarius aerarius |
ketellapper |
| (praefectus) aerarius |
penningmeester, thesaurier |
| aestas, aestatis F |
zomer |
| aestimare |
schatten, menen |
| aestivus |
van de zomer, zomer- |
| aestuare |
heet zijn |
| febri aestuanti |
door hete koorts |
| aetas, aetatis F |
leeftijd |
| ætatis (suæ) |
op de leeftijd van |
| anno ætatis suæ vicesimo |
in het twintigste jaar van zijn leven |
| aeternitas, -tatis F |
eeuwigheid |
| aeternus, bijwoord aeternum |
eeuwig |
| aevum |
tijd, leeftijd |
| afferre, attuli, allatum |
brengen, aanvoeren |
| allato nullo impedimento |
zonder dat er een beletsel was aangevoerd |
| affidatus |
verloofd |
| affinis, -is |
aanverwant, verwant door huwelijk |
| affinitas, -tatis F |
aanverwantschap |
| agaso, -nis |
ezeldrijver, stalknecht |
| ager, agri |
akker |
| agrorum custos |
veldwachter |
| Ager Gandavensis |
Sas van Gent |
| agere, egi, actum III |
doen, handelen; drijven |
| acta |
handelingen, akten |
| apud acta |
bij volmacht |
| acto ..., acta ..., actis ... |
na het voltooien van |
| actum |
akte; in akten e.d.: geschied, gedaan, opgemaakt, gepasseerd |
| agger, -eris M |
dijk, wal |
| agnatio, -nis F |
bloedverwantschap van vaderskant |
| agnatus |
bloedverwant van vaderskant |
| agnitio, -nis F |
erkenning |
| agnomen, -minis N |
bijnaam |
| agnoscere, agnovi, agnitum III |
erkennen (kind) |
| agrestis |
boer |
| agricola |
boer |
| Agrippina Romanorum |
Keulen |
| Colonia Agrippinensium |
Keulen |
| albator |
bleker (beroep) |
| albatrix, -tricis |
bleekster |
| albus (albis sepultus) |
wit (in het wit begraven) |
| Alcmaria(e) |
(te) Alkmaar |
| Aldenardum |
Oudenaerde |
| alias |
anders gezegd, bijgenaamd |
| alienigenus |
buitenlands, -der |
| alienus |
vreemd |
| aliquis M, aliquid N |
iemand, iets |
| aliquot |
een aantal, enige |
| aliunde |
van elders |
| alius (multi alii) |
ander (vele anderen) |
| allatus, zie: afferre |
aangebracht |
| allegare |
aanwijzen, afvaardigen |
| allodium |
vrij eigendom |
| Alostum |
Aalst |
| altare, -ris N |
altaar |
| alter |
ander (van twee), tweede |
| alterà die |
op de dag daarna |
| alumna |
pleegdochter |
| alumnus |
zuigeling; pleegzoon; leerling, student; beschermeling |
| ambactiator, ambassiator |
gezant, ambassadeur |
| Ambla / Amblum |
Ameland |
| ambo |
beide(n) |
| ambubaya |
badknecht, badmeid, masseur, masseuse |
| amens, -ntis |
krankzinnig |
| amicitia |
vriendschap; gilde |
| amiragius, amireus |
admiraal |
| amita |
tante aan vaderskant |
| amita magna |
zuster van grootouder aan vaderskant |
| amita maior |
zuster van overgrootouder aan vaderskant |
| amita maxima |
zuster van betovergrootouder aan vaderskant |
| amitinus/a |
neef/nicht: zoon/dochter van amita |
| ~ magnus |
achterneef: kleinzoon van amita magna |
| Amivadum, Amivadi |
(te) Amersfoort |
| amplissimus (dominus) |
hooggeëerde (heer) |
| ampularius |
flessenmaker |
| Amstela |
Amstel |
| Amstelodamensis |
Amsterdams |
| Amstelodamum, Amstelodami |
Amsterdam, te ~ |
| ancilla |
dienstmaagd |
| Anderlacum |
Anderlecht |
| Anglia |
Engeland |
| anglicus |
Engels |
| anglice |
in het Engels |
| angulus |
hoek |
| anilis |
bejaard (van oude vrouw) |
| anima |
ziel; persoon (een parochie van 300 "zielen") |
| annalis |
van een jaar, een jaar oud |
| annexus (cum annexis) |
verbonden (met wat erbij hoort) |
| anniversarium |
jaargetijde |
| annuatim (adv.) |
jaarlijks |
| annularius (faber) |
maliënkoldermaker |
| Annuntiatio, -nis F |
Maria Boodschap (25 maart) |
| annus |
jaar |
| ... annorum |
van ... jaren |
| anno domini |
in het jaar des Heren |
| anonymus |
naamloos |
| ante (+ acc.) |
voor (tijd of plaats); (bijwoord) tevoren |
| antea |
eerder, tevoren, vroeger |
| antecessor, -is |
voorganger |
| antedictus |
voornoemd |
| antemeridianus |
voormiddags |
| antenatus |
(eerder geborene:) stiefzoon uit eerste huwelijk |
| antesignarius |
sergeant-majoor |
| antistes, -stitis |
opziener, hogepriester, bisschop (lett. vert. van Gr. episkopos bisschop, eig. opziener) |
| antiquus |
oud |
| anus, -us |
oude vrouw |
| apiarius |
imker |
| apoplexia |
beroerte |
| apostolicus |
pauselijk |
| apparitor |
opzichter |
| appellare |
noemen |
| appellatur |
wordt genoemd, heet |
| appendere III (+ dat.) |
ophangen aan |
| appertinentiae |
toebehoren, wat er bijhoort |
| apprehendere, -hendi, -hensum |
gevangennemen |
| apprehensio, -nis F |
gevangenneming |
| approbare |
goedkeuren |
| approbatio, -nis F |
goedkeuring |
| Aprilis, Aprilis |
april, van april |
| apud + acc. |
in, bij |
| apud acta |
bij volmacht |
| aqua |
water |
| aquæductus IV (niet: aqua-) |
sloot, waterloop |
| aquensis |
van Aken |
| Aquisgranum |
Aken |
| arabilis (terra) |
ploegbaar, bebouwbaar (land) |
| aratrum |
ploeg |
| aratrorum faber |
ploegenmaker |
| Arausio |
Orange (Fr.) |
| arbor, -is F |
boom |
| arcarius (faber) |
kistenmaker, kastenmaker |
| archetypus |
uitvinder, auteur |
| archiater |
lijfarts (van een vorst); stadsarts |
| archidux, -ducem |
aartshertog |
| archiepiscopus |
aartsbisschop |
| archipincernarius |
opperschenker |
| arcularius |
juwelenkistjesmaker |
| Ardevicum / Harderovicum |
Harderwijk |
| area |
erf; hofstede |
| Arenacum, Arenaci |
Arnhem, te Arnhem |
| argentarius |
bankier, wisselaar |
| argentarius faber |
zilversmid |
| Argentoratum, Argentorati |
Straatsburg, te Straatsburg |
| arma, -orum |
wapenen |
| Ar(o)l(a)unum |
Arlon |
| arrestadia |
achterstallige betalingen, beslagen |
| articulus |
moment, artikel, punt |
| artifex, -ficis |
handwerksman, ambachtsman |
| artifex loricarius |
riemenmaker |
| artifex organorum |
orgelmaker |
| armarium |
arsenaal |
| arrepitius |
bezeten |
| Ascensio, -nis F domini |
Hemelvaart |
| Asnapium / Ganipa |
Gennep |
| Aspera |
Asperen |
| assator |
kok |
| asserere, asserui, assertum III |
beweren |
| assertio, -nis F |
verklaring |
| assignare |
toewijzen, aanwijzen, machtigen |
| assignatus |
gemachtigde |
| Assindria |
Essen (D) |
| assisia |
consumptiebelasting |
| Assumptio, -nis F Mariæ |
Maria ten Hemelopneming (15 aug.) |
| astare |
erbij staan, erbij zijn |
| astantes |
de aanwezigen |
| asthma, -tis N |
astma |
| atamita |
zuster van oudbetovergrootvader |
| atavia |
oudbetovergrootmoeder |
| atavunculus |
broer van oudbetovergrootmoeder |
| atavus |
oudbetovergrootvader |
| atmatertera |
zuster van oudbetovergrootmoeder |
| atnepos, -potis |
kleinzoon van achterkleinkind |
| atneptis, -tis |
kleindochter van achterkleinkind |
| atpatruus |
broer van oudbetovergrootvader |
| atque |
en |
| Atrebatum |
Arras (F) |
| attestari |
bevestigen, getuigen |
| attestatio de morte |
verklaring van overlijden |
| attestatio de vita |
verklaring van leven |
| attinentia |
aanhorigheid |
| attinentiae, -iarum |
toebehoren, aanhorigheden |
| attingere, attigi, attactum III |
bereiken |
| attuli zie: afferre |
ik heb gebracht |
| aucellator, -is |
valkenier |
| auctionator, -is |
handelaar, veiler |
| auctor, -is |
degene die iets heeft veroorzaakt, rechtsvoorganger |
| auctor delicti |
de bedrijver van een misdaad |
| auctor gentis |
stamvader van een familie |
| auditor, -is |
toehoorder, scholier, student |
| Augusta Trevirorum |
Trier |
| Augustus |
augustus |
| aula |
hof |
| aulacum |
tapijt |
| aulicus |
van het hof, hoveling |
| Aurelia(e) |
(te) Orléans |
| aurifaber |
goudsmid |
| auriga |
voerman |
| australis |
zuidelijk |
| autem |
echter |
| autumnalis |
van de herfst, herfst- |
| autumnus |
herfst |
| ava |
grootmoeder |
| av(i)a |
grootmoeder |
| avitus |
van grootvader, voorvaderlijk |
| avuncula |
tante aan moederskant |
| avunculus |
oom aan moederskant |
| avunculus magnus |
broer van grootouder aan moederskant |
| avunculus maior |
broer van overgrootouder aan moederskant |
| avunculus maximus |
broer van betovergrootouder aan moederskant |
| avus; plur. avi |
grootvader; grootouders, voorouders |
| Ax(el)la |
Axel |
| baccalaureus |
geleerde, academicus |
| Baduhennae lucus |
Veluwe |
| Bagalosum |
Bakel (NB) |
| baiulus |
besteller, drager, bode |
| baiulus lit(t)erarum |
postbode |
| ballivus |
baljuw |
| balneator, -is |
badmeester |
| Bamestra |
Beemster |
| bannum |
"banne", het gedwongen gebruik van bijv. de molen van de heer |
| bannus |
afkondiging |
| bannis actis |
na de (drie) afkondigingen |
| bannitus |
vogelvrijverklaarde, balling |
| baptisare, baptizare |
dopen |
| baptizatus |
gedoopt |
| baptizatorum |
van de gedoopten |
| baptisma, -tis N; baptismum; baptismus |
doop(sel) |
| baptismum necessitatis |
nooddoop |
| Baptista |
doper |
| Ioannes Baptista |
Johannes de Doper, Jean-Baptiste |
| barbaricus |
zijdewerker |
| barbarius, barbitonsor |
barbier |
| baro, -nis |
baron, vrijheer |
| baronia |
baronie |
| Basilea |
Basel |
| Bastonia / Bastonacum |
Bastenaken (Bastogne) |
| Batavoburgium / Batavorum Oppidum |
Batenburg |
| Batavodurum |
Wijk bij Duurstede |
| batavoduranus |
uit Wijk bij Duurstede |
| batavus |
Nederlands |
| batave |
in het Nederlands |
| Batavorum insula, Bat(h)ua, Betuwa |
Betuwe |
| beatus |
heilig (niet: zalig) |
| bedellus |
pedel, gerechtsdienaar |
| begina |
begijntje |
| belgicus |
Nederlands, Belgisch |
| belgice |
in het Nederlands |
| Belgium |
Nederland, België |
| Belgium Novum |
Nieuw Holland, New York |
| Bellomontium / Bellus Mons |
Beaumont |
| beneficium |
beneficie (inkomen van een geestelijke) |
| benedicere, benedixi, benedictum III |
zegenen |
| benedictio, -nis F |
zegen, inzegening |
| beneficium |
weldaad, (voor)recht, beneficie (inkomen van een geestelijke), ambt |
| beneficia |
weldaden, (voor)rechten, inkomsten |
| beneficium curatum |
een ambt, waaraan zielzorg verbonden is |
| benevolus |
welwillend |
| Bercizoma, Bercomum, Bergae ad Zomam |
Bergen op Zoom |
| Bergae |
Bergen (Mons) |
| Bergae Divae |
Geertruidenberg |
| Berolinum |
Berlijn |
| Beverovicum |
Beverwijk |
| biblia |
bijbel |
| bibliopola |
boekverkoper |
| bidellus |
pedel, gerechtsdienaar |
| biduum |
twee dagen |
| bienn(al)is |
tweejarig |
| binatus: binati filii |
tweelingen |
| Bindrium |
zie: Buscum Ducis |
| bini |
twee |
| binubus |
voor de tweede keer getrouwd |
| bladarius |
graanhandelaar |
| bladum |
graan |
| Bolsverda |
Bolsward |
| bombardarius |
gewerenmaker |
| bombex, -bicis |
katoen |
| Bommelia |
Zaltbommel |
| Bononia |
Bologna |
| bonus |
goed; bona ook: goederen |
| Borussia |
Pruisen |
| Bosc... |
zie: Busc.. |
| Brabantia, ook Bracbantum, Bratucpantus |
Brabant |
| braxator, -is |
brouwer |
| bredanus |
van Breda |
| Brema |
Bremen |
| brevis |
kort |
| Brida / Briela / Helium |
Den Briel |
| Brouwari portus / Bruvenhavia |
Brouwershaven |
| Brugae (Flandorum), Brugis, ook Brudg... |
Brugge, te Brugge |
| Bruxellae, Bruxellis |
Brussel, te Brussel |
| bruxellensis |
Brussels, van Brussel |
| Bullio(nium) |
Bouillon |
| Burdigala |
Bordeaux |
| burgensis, -is |
burger |
| burgimagister, -tri |
burgemeester |
| bursarius, bursator |
beurzenmaker |
| Buscus Ducis / Silva Ducis / Boscoducum / Bindrium |
's-Hertogenbosch |
| cachexia |
tering, tuberculose |
| cadere, cecidi, casum II |
vallen; cadere ab ook: kwijtraken |
| cacaborum malleator, -is |
pannengieter |
| cacubarius |
kachelmaker |
| caduceator, -is |
heraut; stratenmaker |
| caecus |
blind |
| caelebs, -libis |
vrijgezel |
| caementarius |
metselaar |
| Caesar, -is |
Keizer |
| caesareus |
keizerlijk |
| calcarius |
kalkbrander |
| calc(e/i)arius |
schoenmaker |
| caldarifex, -ficis |
ketelmaker |
| calefactor, -is |
stoker |
| Caletum |
Calais |
| calciarius |
schoenmaker |
| Caletum |
Calais |
| calidus |
warm |
| califex, -ficis |
schoenmaker |
| caligator, -is |
kousen-, laarzen-, broekenmaker |
| calum(p)niare |
gerechtelijk protest aantekenen tegen |
| cambiator, -is |
wisselaar |
| camerarius / camerae propositus |
kamerheer |
| Campi(s) |
(te) Kampen |
| Campoveria / Veria / Vurnia |
Veere |
| campanarius |
klokkenluider |
| campus |
kamp (omheind land), veld |
| campi custos |
veldwachter |
| canabum |
hennep |
| cancellare |
doorhalen |
| candela |
kaars |
| candidarius |
bleker |
| canonicus |
kanunnik; wereldlijk |
| cantor, -is |
zanger |
| capillamentarius |
pruikenmaker |
| capitulum |
kapittel (college van kanunniken) |
| capsarius |
dozenmaker |
| carcanum |
halsijzer voor misdadigers |
| carere, carui II + abl. |
missen |
| carminator, is |
kaarder |
| carminum opifex, -ficis |
kaardenmaker |
| carnarius |
slager |
| carnifex, -ficis |
slager |
| Caroloregium |
Charleroi |
| carpentarius |
timmerman |
| carrucarius |
voerman |
| cas(s)a |
huis |
| castigare |
tuchtigen; (boek) corrigeren |
| Cataracta Gandavensis |
Sas van Gent |
| catopt(r)icus |
spiegelmaker |
| Cattorum Vicus |
Katwijk |
| cauculus |
potsenmaker |
| caupo, -nis |
waard, herbergier |
| caupona |
kroeg, herberg |
| causa |
oorzaak, rechtszaak |
| causa mortis |
doodsoorzaak |
| causidicus |
advocaat |
| cautio, -onis F |
borgtocht, onderpand |
| Carvo |
Grave |
| Casandria |
Cadzand |
| cedere, cessi, cessum III |
wijken; overdragen |
| cel..., coel... |
zie ook: cael... |
| celebrare |
vieren |
| cellarium |
kelder |
| cellarius |
keldermeester |
| Cembum |
zie: Cenebum |
| ceme- |
zie: coeme- |
| Cena domini |
(Maaltijd des Heren:) Witte donderdag |
| Cenebum |
Gennep |
| censuarius |
erfpachter |
| census, -us |
cijns |
| census vicinorum |
gebuurcijns |
| centenarius |
honderdjarige |
| centesimus |
honderdste |
| centum |
honderd |
| cerdo, -nis |
schoenmaker, leerlooier |
| cerevisia |
bier |
| -iae coctor |
bierbrouwer |
| -iae dispensator |
bierverkoper, kroegbaas |
| cerdo, -nis |
schoenmaker |
| certus |
zeker |
| ceterus |
overig |
| cetera (N plur.) |
de overige dingen, de rest |
| chalcographus |
kopergraveur |
| charta |
papier |
| chartarius |
papiermaker |
| Chattorum Vicus |
Katwijk |
| chelista |
violist |
| chiliarchus |
opperbevelhebber, overste |
| Chilonium |
Kiel (D) |
| chirotecarius |
handschoenenmaker |
| chirurgus |
dokter |
| choralis |
koorknaap |
| chorus |
koor |
| christianus |
christelijk |
| christiane |
op christelijke wijze |
| chymiator / chymicus |
chemicus |
| cimiterium, zie: coemeterium |
kerkhof |
| circa + acc. |
rond, omstreeks |
| circalator |
landloper |
| circinarius |
hoepelmaker |
| circumcellio, -nis |
rondzwervende monnik |
| Circumcisio Domini |
Besnijdenis des Heren (6 jan.) |
| cist(i)arius |
kisten-, kastenmaker |
| civilis |
burgerlijk |
| civis, -is |
burger |
| civissa |
burgeres |
| civitas, -tatis |
stad |
| Claraevallum |
Clervaux |
| Bernardus Claraevallensis |
Bernard van Clervaux |
| clarissimus |
zeer vermaard |
| claudere, clausi, clausum III |
(af)sluiten |
| claudus |
kreupel |
| claustrarius |
deurwachter |
| claustrum |
klooster |
| Clausulae / Clusa |
Sluis |
| clausus van claudere |
gesloten |
| tempus clausum |
"gesloten tijd", waarin trouwen niet mag, d.w.z. Advent en Vastentijd |
| clavarius / clavicularius |
spijkersmid |
| clericus |
geestelijke, geleerde, student; klerk |
| Cleva, Clevæ |
Kleef, te Kleef |
| clibanarius |
ovengieter |
| cloacarius |
beerputgraver |
| Clusa / Clausulae |
Sluis |
| clusor, -is |
smid |
| coctor (cerevisiae) |
(bier)brouwer |
| (placentarum) |
koekenbakker |
| cocus |
kok |
| coelebs zie: caelebs |
vrijgezel, ongehuwd |
| coemeterium |
kerkhof |
| coena |
zie: cena |
| cognatio, -nis F |
bloedverwantschap |
| cognatus |
bloedverwant |
| cohaeres, -redis |
mede-erfgenaam |
| collateralis |
in de zijlijn |
| collatio, -nis F |
benoeming, toewijzing |
| collector, is |
belastinginner |
| Colonia Agrippina |
Keulen |
| coloniensis |
Keuls |
| colonus |
pachter |
| colorator, -is |
verver |
| comes, -mitis |
graaf |
| comes palatinus |
paltsgraaf |
| Haga Comitis |
's-Gravenhage |
| comitatus, -us M |
graafschap; gezelschap |
| comitissa |
gravin |
| commater, -tris |
meter, peettante |
| commendator, oris |
commandeur |
| commissio, -nis F |
opdracht, toestemming |
| commorari |
verblijven, wonen |
| commorans, -ntis |
verblijvend, wonend |
| communio, -nis F |
communie |
| communis |
gemeenschappelijk; gewoon |
| communista |
gemeentedienaar |
| communitas, -tatis F |
gemene gronden, gemeente |
| compactor (librorum) |
(boek)binder |
| comparare |
verschijnen; kopen |
| compater, -tris |
peter, peetoom |
| competere, competivi, competitum III |
toekomen |
| compos + gen. |
in het bezit van |
| computare |
rekenen |
| concessio, -nis F |
afstand (die men doet) |
| Conceptio Mariæ |
Maria Ontvangenis (8 dec.) |
| concilium |
concilie |
| iuxta concilii Tridentini decreta |
volgens de besluiten van het concilie van Trente |
| concordare |
overeenkomen (kopie met origineel) |
| concubinatus, -us |
samenwonen buiten huwelijk |
| condemnare |
veroordelen |
| condicio, -nis F (vaak: conditio) |
voorwaarde; toestand, beroep |
| sub condicione |
onder voorwaarde (dopen: na een nooddoop) |
| sub hac condicione |
onder deze voorwaarde |
| condicta |
bruid |
| condictus |
bruidegom |
| condimentarius |
kruiden-, specerijenhandelaar, drogist |
| conducere, conduxi, conductum III |
huren |
| conducticius |
dagloner |
| conductus, -us |
geleide |
| condus |
keukenmeester |
| confector, -is |
maker van |
| confector laterorum |
dakpannenmaker |
| conferre, contuli, collatum |
toewijzen |
| confessio, -nis F |
biecht |
| conficere (-io), confeci, confectum III |
(op)maken |
| confinis |
aangrenzend |
| confinium |
aangrenzend gebied |
| confirmatus |
gevormd |
| confirmatorum |
van de gevormden |
| confiteri, confessus sum |
bekennen, biechten |
| confessus |
na te hebben gebiecht |
| Confluentia |
Koblenz |
| congeneralis |
verwant |
| coniugare |
in het huwelijk verbinden |
| coniugatio, -nis F |
huwelijk |
| coniugatus |
gehuwd |
| coniugialis |
huwelijks- |
| coniugis van coniunx |
van de echtgeno(o)t(e) |
| coniugium |
huwelijk |
| coniugum van coniunx |
van de echtgenoten |
| coniunctio, -nis F |
verbintenis, huwelijk; verwantschap |
| coniungere, coniunxi, coniunctum III |
verbinden |
| matrimonio coniungere |
in de echt verbinden |
| matrimonio coniunxi |
ik heb in de echt verbonden |
| matrimonio coniuncti |
in de echt verbonden, getrouwd |
| coniu(n)x, -iugis |
echtgeno(o)t(e) |
| conlugum |
van de echtgenoten |
| con(n)ubium |
huwelijk |
| consanguineus |
bloedverwant |
| consanguinitas, -tatis F |
bloedverwantschap |
| consanguinitatis impedimentum |
het beletsel, gevormd door bloedverwantschap |
| consensus, -us M |
toestemming |
| consensu parentum |
met toestemming van de ouders |
| de meo consensu |
met mijn toestemming |
| consentio, -nis F |
toestemming |
| consiliarius |
raad, raadsheer |
| consilium |
raad |
| consobrina |
nicht, kind van zuster |
| consobrinus |
neef, kind van zuster |
| conspicillarius |
brillenmaker |
| consuetus |
gebruikelijk |
| consul, -is |
schout, raadsheer, senator, burgemeester |
| continere, continui II |
omvatten |
| contionator, -is |
prediker, pastoor |
| contra + acc. |
tegen |
| contrahere, contraxi, contractum III |
sluiten (bijv. huwelijk) |
| contrapignus, -noris N |
onderpand |
| contumacia |
verstek, weerspannigheid |
| contumax, -macis |
die niet komt opdagen bij een rechtzaak |
| conventualis, -is |
kloosterling |
| conventus, -us |
klooster, convent |
| convertere, conversi, conversum III |
bekeren |
| conversus |
bekeerd |
| convicinus |
buur |
| coopertor, -is |
dakdekker |
| copula |
band |
| copulare |
trouwen, in de echt verbinden |
| copulatio |
huwelijksvoltrekking |
| coram + abl. |
ten overstaan van, aan, in het bijzijn van |
| corbo, -nis |
mandenvlechter |
| cordarius |
touwmaker, touwslager |
| cordifex, -ficis |
touwslager |
| Coriovallum / Huleri |
Heerlen |
| corpus, -poris N |
lichaam, lijk |
| Corpus Christi |
Sacramentsdag |
| corrigator, -is / corrigiarius |
gordel-, riemenmaker |
| Cortracum / Cutracum |
Kortrijk |
| costa |
rib; vrouw |
| Covordia |
Coevorden |
| creator, -is |
schepper, de Schepper |
| creditum |
het verschuldigde, vordering |
| criminalis (causa) |
straf-(zaak) |
| cui zie: qui |
aan wie, waaraan |
| cuius |
zie qui - wiens, wier, van welke |
| culcit(r)arius |
pijenmaker |
| cultellarius |
messensmid |
| cum + abl. |
met |
| cuparius |
kuiper |
| cupendinarius |
koekenbakker |
| cuprarius |
kopersmid |
| cura |
zorg |
| cura animarum |
zielzorg |
| curandus/a |
pleegzoon/pleegdochter, pupil |
| curare |
zorgen voor |
| curator, -is |
voogd; curator |
| curatus |
pastoor, belast met zielzorg (cura animarum, curia) |
| beneficium curatum |
een ambt, waaraan zielzorg verbonden is |
| curia |
hof; raadhuis; zielzorg |
| currarius (faber) |
wagenmaker |
| cursor, -is |
bode |
| custos, custodis |
bewaker, koster |
| Cutracum / Cortracum |
Kortrijk |
| Dammona / Damum |
Appingedam |
| dare, dedi, datum |
geven |
| datum |
(uit)gegeven, dag van uitgifte, datum |
| dato |
op de dag van uitgifte |
| de dato |
van/op de dag |
| Daventria(e) |
(te) Deventer |
| de + abl. |
over, van(af) |
| de consensu |
met toestemming |
| debere, debui, debitum II |
moeten; verschuldigd zijn |
| debilitas, -tatis F |
gebrekkigheid |
| debilitate senectutis |
door zwakheid, veroorzaakt door ouderdom |
| debitum |
schuld, verplichting |
| debitus |
verplicht, verschuldigd |
| decanatus, -us |
decanaat |
| decanus |
deken |
| decedere, decessi, decessum III |
vertrekken, sterven |
| decem |
tien |
| December, Decembris |
december, van december |
| decemvir, -i |
lid van een college van tien raadsheren |
| decennis |
tienjarig |
| decima |
tiende (kerkelijke belasting) |
| decimus |
tiende |
| circa decimam antemeridianam |
rond tien uur 's morgens |
| declarare |
verklaren |
| declaravit se scribere non posse |
hij/zij verklaarde niet te kunnen schrijven |
| decollare |
onthoofden |
| decretum |
beslissing |
| dedi, zie dare |
ik heb gegeven |
| deesse, defui |
afwezig zijn, missen |
| deferre, detuli, delatum |
brengen |
| definitivus |
definitief, eind- |
| definitiva (sententia) |
eindvonnis |
| defungi, defunctus sum III |
overlijden |
| defunctus/a |
overleden M/F |
| defunctorum |
van de overledenen |
| deglubitor |
vilder |
| dei zie: deus |
van God |
| deinde |
vervolgens |
| delatus van deferre |
gebracht |
| Delf... |
zie: Delph... |
| deliberare |
overleggen; (af)leveren |
| delictum |
misdaad |
| delineator |
tekenaar |
| Delphi(Batavorum) / Delph(i)um |
Delft |
| denarius |
penning |
| denatus |
gestorven |
| deo zie: deus |
God (dat./abl.) |
| deservitor, -is |
waarnemend pastoor |
| designare |
aanwijzen |
| destitutus (sensibus) |
(van zijn zinnen) beroofd |
| desunt van deesse |
zijn afwezig |
| detuli van deferre |
ik heb gebracht |
| deus, dei |
God |
| pro deo |
gratis (om Godswil) |
| devotus |
vroom |
| filia/virgo devota |
geestelijke dochter/maagd, kwezel, klopje |
| dicere, dixi, dictum |
zeggen |
| dixi, dixit, dixerunt |
ik zei, hij/zij zei, zij zeiden |
| dicitur |
wordt gezegd, wordt genoemd |
| dictus |
gezegd, genoemd |
| dictum (est) |
(er is) gezegd |
| dies, diei M, gen. plur. dierum, abl. diebus |
dag |
| ... dierum |
van .. . dagen |
| dies natalis |
geboortedag |
| digitalarius |
vingerhoedenmaker |
| dignus + abl. |
waard(ig) |
| dimidium |
helft |
| dimidius |
half |
| dimissoriales, litterae ~ |
geloofsbrieven |
| dioecesis F |
bisdom |
| discretus |
verstandig |
| discutire , discussi, discussum |
betwisten |
| discussio, -nis F |
het betwisten (van een vordering) |
| dispensare |
dispensatie verlenen |
| dispensatio, -nis F |
dispensatie, ontheffing |
| divinus |
goddelijk |
| divini verbi minister (D.V.M.) |
bedienaar des goddelijken woords, predikant |
| divisio, -nis F |
verdeling |
| doctor utriusque iuris |
doctor in de beide rechten (wereldlijk en kerkelijk) |
| doctus, doctissimus |
geleerd, zeergeleerd |
| doliarius |
vatenmaker, kuiper |
| domicella |
juffrouw |
| domina |
vrouw(e) |
| dominella |
juffrouw |
| dominica |
zondag |
| dominium |
domein |
| dominus (anno domini) |
heer (in het jaar des Heren) |
| domistadium |
hofstede |
| domus F IV |
huis |
| ad domum |
aan huis (dagvaarding, aanzegging) |
| domum ook |
naar huis |
| donatio, -nis F |
schenking |
| Dordracum, Dordraci |
Dordrecht, te ~ |
| dorsum |
rug(zijde) |
| Dotecum |
Doetinchem |
| Drusoburgum |
Doesburg |
| dubium |
twijfel |
| ducatus, -us |
hertogdom |
| ducenti, -esimus |
tweehonderd(ste) |
| Dudmala / Dumella |
Dommel |
| dulciarius |
suikerbakker |
| dum |
terwijl |
| duo |
twee |
| duodecennis |
twaalfjarig |
| duodecim |
twaalf |
| duodecimus |
twaalfde |
| Ad Duodecimum |
Dodewaard |
| duplex, -plicis |
dubbel, twee keer |
| Durninum |
Deurne |
| duumvir, -i |
lid van een college van twee (burgemeesters) |
| dux, ducis |
hertog |
| Silva/Buscum Ducis |
's-Hertogenbosch |
| e |
zie: ex |
| Eboracum |
York |
| Eburacum Novum |
New York |
| ebursator |
betaalmeester |
| ecclesia |
kerk |
| ecclesie minister |
dienaar van de kerk: pastoor, predikant |
| ecclesiastis |
geestelijke |
| edere, edidi, editum III |
uiten; uitgeven (boek) |
| effestucando resignare |
"met de halm (halmelings) vertiën", door middel van de halm afstand doen |
| ei zie: is |
aan hem, aan haar, eraan, zij (meervoud) |
| Eindovia |
Eindhoven |
| eius zie: is |
zijn, van hem, haar, van haar, ervan |
| eiusdem zie: idem |
van de/hetzelfde |
| elapsus (van elabi) |
afgelopen |
| elemosyna |
aalmoes |
| Embdae, Embdis |
(te) Emden) |
| emissio (secunda) |
(tweede) druk |
| emittere, emisi, emissum III |
uitgeven, publiceren |
| emptor, -is |
(in)koper |
| Enchusa |
Enkhuizen |
| enim |
immers, namelijk |
| eodem zie: idem |
door/in dezelfde/hetzelfde |
| ephipp(i)arius |
zadelmaker |
| ephorus |
voorzitter |
| episcopalis |
bisschoppelijk |
| episcopus |
bisschop |
| eques, equitis |
ridder, ruiter |
| magister equitum |
ritmeester |
| equicida |
paardenslager |
| equicius |
paardenhandelaar |
| ergastularius |
tuchthuismeester |
| esse, fui |
zijn |
| est, sunt |
(hij/zij) is, (zij) zijn |
| erat, erant |
(hij/zij) was, (zij) waren |
| fuit, fuerunt / fuere |
(hij/ zij) was/is geweest, (zij) waren/zijn geweest |
| et |
en, ook |
| etiam |
ook |
| ex |
uit, sinds, tengevolge van, op grond van |
| exactor |
belastinginner |
| examinator iuste mensure |
ijkmeester |
| excoriator |
leerlooier |
| excudere, excudi, excusum |
drukken (boek) |
| exequiae |
uitvaart |
| exeuntium |
zie: exire |
| exhaustus |
uitgeput |
| eximius |
voortreffelijk |
| exire, exii, exitum |
uitgaan, verlaten |
| exeuntium sacramenta |
de sacramenten der stervenden |
| exnunc |
vanaf nu |
| expensum |
uitgave |
| expirare |
de laatste adem uitblazen |
| expositus/a |
vondeling(e) |
| expressus |
uitdrukkelijk |
| exsequiae (ook exequiae) |
uitvaart |
| extensor |
uitrekker (folterknecht) |
| extinctus |
overleden |
| extra + acc. |
buiten |
| extraneus |
van buiten, vreemdeling |
| extraordinarius |
buitengewoon |
| extremus |
laatst, uiterst |
| extremis (prae)munitus |
voorzien van de laatste sacramenten |
| extunc |
sindsdien |
| faber, -bri |
handwerksman, smid |
| fabricator, -is |
maker, fabrikant |
| facere (-io), feci, factum |
maken, doen |
| facit |
(boekhouding) maakt, bedraagt |
| fecit |
hij/zij heeft gemaakt |
| facies |
gezicht |
| in facie ecclesiæ |
ten overstaan van de kerk |
| Falconis Mons |
Valkenburg |
| falsarius |
vervalser |
| famella |
dienstmaagd |
| famellus |
knecht, bediende |
| famula |
dienstmaagd |
| famulus |
knecht, bediende |
| farina |
meel |
| farinarius |
meelverkoper |
| fartor |
worstenmaker |
| fatuus |
onnozel |
| febris, is F (abl. febri) |
koorts (door koorts) |
| Februarius, Februarii |
februari, van februari |
| Felua / Velua |
Veluwe |
| femella |
vrouw |
| fere |
bijna |
| feretrum |
baar |
| feria |
(feest)dag |
| feria prima, secunda etc. |
zondag, maandag etc. |
| ferrarius |
ijzer- |
| ferre, tuli, latum |
dragen, brengen, zeggen |
| ut ferunt, ut fertur |
zoals ze zeggen, zoals men zegt |
| festum |
feest |
| fibula |
speld |
| fideicommissio |
erfstelling over de hand |
| fideiussio, -nis F |
borgstelling, borgtocht |
| fides, -ei |
geloof |
| fide dignus |
betrouwbaar |
| figulus |
pottenbakker |
| filia |
dochter |
| filia devota |
geestelijke dochter, kwezel, klopje |
| filialis |
hulpkapel, hulpkerk |
| filiaster, -tri |
stiefzoon, schoonzoon |
| filiastra |
stiefdochter |
| filiola |
dochtertje |
| filiolus |
zoontje |
| filius |
zoon |
| finis, -is M/F |
einde |
| fiscus |
kas, staatskas |
| fistularius |
pijper |
| Flandr(i)a |
Vlaanderen |
| flandrensis / flamingus |
Vlaams |
| flebotomarius |
aderlater |
| Fles(s)inga |
Vlissingen |
| Flevo |
Urk |
| Flevolandia |
Vlieland |
| Florentia |
Florence |
| florenus |
gulden |
| Fluetum |
Vleuten |
| focaria |
keukenmeid |
| focarius |
keukenjongen |
| folium |
bladzijde |
| fons, fontis M |
bron, doopvont |
| forma |
vorm |
| fortasse |
misschien |
| forum |
markt |
| Franechera(e) |
(te) Franeker |
| frater, -tris |
broer |
| frenarius |
riemenmaker |
| frigidus |
koud |
| Frisia |
Friesland |
| frisius / friso, -nis |
Fries |
| fructus, -us M |
vrucht, inkomen |
| frumentarius |
korenhandelaar |
| frumentum |
koren |
| fuit; fuere, fuerunt zie esse |
perf. v. esse: hij was; zij waren |
| fullo, -nis |
volder |
| fulmen, -minis N; fulmine tactus |
bliksem; door de bliksem getroffen |
| funarius |
touwslager |
| fundus |
landgoed |
| furnarius |
ovenmaker |
| fusor |
gieter (beroep) |
| fusor campanarum |
klokkengieter |
| galgiator, -is |
laarzenmaker |
| gallicus |
Frans |
| gallice |
in het Frans |
| Galopia |
Gulpen |
| gama |
dame |
| Gandavum / Gantum |
Gent (B) |
| gandavensis |
van Gent |
| Ager / Cataracta Gandavensis |
Sas van Gent |
| ganea |
hoer |
| gangredo, -dinis F |
kanker |
| Ganipa |
Gennep |
| Gannita |
Gent (Gld NL) |
| Gantum / Gandavum |
Gent (B) |
| garcifer, -i |
kok, keukenjongen |
| garcio, -nis |
knecht |
| Gaudanum / Gouda / Golda / Tergum |
Gouda |
| Gel(d)ria |
Gelderland |
| gemelli, gemellae |
tweelingen, M & F |
| gemini, geminae |
tweelingen, M & F |
| gemmarius |
juwelier |
| gener, -i |
schoonzoon |
| generalis, (bijwoord) generaliter |
algemeen, in het algemeen |
| generalis militiae praefectus |
generaal |
| generosus |
weledelgeboren |
| gens, gentis F |
familie, volk |
| genus, generis N |
geslacht, soort |
| generis masculini, feminini |
van het mannelijk, vrouwelijk geslacht |
| germana |
zuster |
| Germania |
Duitsland |
| germanus |
broeder |
| Gertrudis: Sanctæ Gertrudis Mons |
Geertruidenberg |
| gnanus |
dwerg |
| Goderea |
Goeree |
| Gorichemium / Gorcomium |
Gorinchem |
| Gouda / Golda / Gaudanum / Tergum |
Gouda |
| gradus, -us |
graad (van bloedverwantschap) |
| gradus collateralis |
verwantschapsgraad in zijlijn |
| gradus mixtus |
gemengde verwantschapsgraad |
| gratia |
gunst, genade |
| Gravia, Graviae |
Grave, te Grave |
| gravidus |
zwanger |
| gravitas, -tatis F |
gewicht; zwangerschap |
| greffiarius |
griffier |
| gruta |
gruit (kruidenmengsel om bier van te maken) |
| grutarius |
gruitmeester |
| gubernator |
bestuurder |
| Gulia / Gullus |
Geul |
| Gulles |
Gooi |
| habere, habui, habitum II |
hebben, houden, verkrijgen |
| habito ... , habitis .. . |
na het verkrijgen van .. . |
| habitare; habitans, -ntis |
wonen; wonend, inwoner |
| haemorragia |
bloeding |
| haeres |
zie: heres |
| Haga Comitis / Comitum |
's-Gravenhage |
| hagensis |
Haags |
| Han(n)onia / Han(n)ovia / Han(o)govia |
Henegouwen |
| hanoniensis etc. |
Henegouws |
| Harderovicum |
Harderwijk |
| Harlemum |
Haarlem |
| Hasseletum |
Hasselt (NL & B) |
| hebdomas, -madis F |
week |
| ... hebdomadum |
van ... weken |
| Helium zie Brida |
Den Briel |
| here |
gisteren |
| hereditarius |
erfelijk |
| hereditas, plur. -tates |
erfenis, erfgoederen |
| census hereditatis |
erfpacht |
| heres, heredis |
erfgenaam |
| Herpina |
Herpen |
| hesternus |
van gisteren |
| hibernalis |
van de winter, winter- |
| hic |
hier |
| hic, haec F, hoc N |
deze, dit |
| huius |
van deze, van dit; dezer, van deze maand |
| huius modi |
van deze aard, dergelijk |
| hoc die, hoc anno |
op deze dag, dit jaar |
| ad hoc |
te dien einde, hiertoe |
| hiems, hiemis M |
winter |
| Hlara |
Laren (NH) |
| hodie |
heden, vandaag |
| homo, hominis |
mens |
| honestas, -tatis F |
eerbaarheid |
| honestus |
eerzaam, ook: "van stand" |
| hora |
uur |
| duodecim horarum |
van twaalf uren |
| Horna (Westfrisiorum) |
Hoorn |
| horreum |
schuur |
| hortus |
tuin |
| hospes, -pitis |
gastheer, waard |
| Hreni / Rhena |
Rhenen |
| huiadem |
alhier |
| huiades |
mensen van hier |
| huius zie: hic |
van deze |
| huiusmodi |
van deze aard, dergelijk |
| Huleri / Coriovallum |
Heerlen |
| humanus |
menselijk |
| humare |
begraven |
| Husuduna |
Huizen (NH) |
| hydropisis |
waterzucht |
| iacere, iacui II |
liggen |
| iam |
al, reeds |
| Ianuarius, Ianuarii |
januari, van januari |
| ibidem |
op dezelfde plaats, aldaar |
| idem, eadem F |
dezelfde, hetzelfde |
| eiusdem |
van dezelfde, van hetzelfde |
| eodem anno |
in hetzelfde jaar |
| ignarus |
onwetend, niet kunnende |
| ignotus |
onbekend |
| ille, illa F, illud N |
hij, zij, dat, die |
| illegitimus |
onwettig |
| illicitus |
ongeoorloofd |
| illius zie: ille |
van hem, van haar, van die |
| illuminator |
illustrator |
| illustrissimus dominus |
(titel) zeer illustere heer |
| imbecillis |
zwak |
| impedimentum |
(huwelijks)beletsel |
| impensum |
uitgave (geld) |
| impensis + gen. |
op kosten van .. . |
| imperium |
bevel; keizerrijk |
| Sacrum Romanum Imperium |
het Heilige Roomse Rijk |
| Imperium Noviomagense |
het Rijk van Nijmegen |
| impertire |
toewijzen, toekennen, verlenen |
| impertiri solitus |
die gewoonlijk verleend wordt |
| impetitio, -nis F |
aanspraak |
| impregnatio, -nis F |
zwangerschap |
| impressor, -is |
drukker |
| imprimere, impressi, impressum III |
drukken |
| impressum est apud ..., imprimebat ... |
is gedrukt bij ... |
| improles |
zonder kinderen |
| improvisus |
onvoorzien |
| impubes |
niet volwassen, onmondig |
| incantator |
tovenaar |
| incertus |
onbekend, onzeker |
| incerti patris |
van wie de vader onbekend is |
| incestum |
bloedschande |
| incisor (pannorum) |
snijder (van doeken, textielhandelaar) |
| inclusa |
kluizenaarster |
| inclusus |
kluizenaar |
| incognitus |
onbekend |
| incola M |
inwoner |
| indemnitas, -tatis F |
schadeloosstelling |
| infans, -ntis |
kind, zuigeling |
| infantia |
kindertijd, kinderjaren |
| infantulus |
zuigeling |
| infirmitas, -tatis F |
ziekte |
| infirmus |
ziek |
| infirmorum sacramenta |
de sacramenten der zieken |
| inflammatio, -nis F |
ontsteking |
| informator, -is |
huisleraar |
| infra |
beneden, onder |
| infrascriptus |
ondergeschreven, ondergetekende |
| inire, ini(v)i, initum |
ingaan, (huwelijk) aangaan |
| innocens, -ntis |
onschuldig |
| innuptus |
ongetrouwd |
| inopinatus |
onverwachts |
| insanabilis |
ongeneselijk |
| insania |
waanzin |
| insanus |
waanzinnig |
| inscribere, inscripsi, inscriptum |
inschrijven |
| instantia |
aandrang |
| institor, -is |
koopman, handelaar |
| instrumentum |
akte |
| inter + acc |
tussen, onder |
| interest |
het is van belang |
| quorum interest |
van degenen, die het aangaat |
| interstitium |
tijd tussen de afkondigingen |
| intestatus, ab intestato |
zonder testament |
| intimare |
dagvaarden |
| intronisare |
trouwen |
| inunctus |
ongezalfd |
| invenire, inveni, inventum |
vinden |
| inventus |
gevonden |
| inventarium |
boedelbeschrijving |
| investire |
bekleden (met een ambt) |
| Ipra(e) / Ipretum |
Yperen |
| is M, ea F, id N |
hij, zij, het, die, dat |
| eius |
van hem, zijn, van haar, haar, ervan |
| eo, quod |
daarom, omdat; daardoor, doordat |
| Isala |
IJssel |
| Isalandia / Sallandia |
Salland |
| iudex, iudicis |
rechter |
| iudicium |
gerecht, rechtbank; oordeel |
| iugerum |
morgen (opp. maat) |
| Iugila / Gulia / Gullus |
Geul |
| Iulius, Iulii |
juli, van juli |
| iungere, iunxi, iunctum |
verbinden |
| matrimonio iuncti sunt |
zij zijn in de echt verbonden |
| Iunius, Iunii |
juni, van juni |
| iuramentum |
eed |
| iurare |
zweren |
| iuratus |
onder ede; beëdigd |
| ius, iuris N |
recht; gerecht |
| iura soluta sunt |
de rechten zijn betaald |
| iuris consultus, iurisconsultus |
rechtsgeleerde, advocaat |
| ius patronatus |
benoemingsrecht |
| utriusque iuris doctor |
doctor in beide rechten (kerkelijk & wereldlijk) |
| iusticiarius |
rechter |
| iuvenis, -is |
jongeman, vrijgezel |
| iuxta + acc |
naast, volgens |
| labi, lapsus sum III |
vallen, uitglijden |
| labor, -is M |
arbeid |
| laborare |
werken, lijden aan (een ziekte) |
| laedere, laesi, laesum |
kwetsen |
| Laica / Lecca |
Lek |
| laicus |
leek |
| languor, -is M |
zwakte, ziekte |
| laniatorium |
slachthuis |
| lanifilator, -is |
wolspinner |
| lanifilitrix, -tricis |
wolspinster |
| lanio, -nis |
slager |
| lanitonsor, -is |
wolscheerder |
| lapicida |
steenhouwer |
| lapsus van labi |
gevallen, uitgegleden |
| later, -is |
baksteen |
| latifex, latrifex, -ficis |
steen-, pannenbakker |
| latus, lateris N |
zijde, bladzijde |
| latus van ferre |
gebracht, gedragen |
| (summa) lateris |
(boekhouding) het totaal van de bladzijde |
| Laurum / Lerdanum |
Leerdam (Laurum eig. Woerden) |
| Lecca / Laica |
Lek |
| lector, -is |
lezer; leraar |
| lectori salutem |
den lezer heil |
| lectus |
bed |
| Ledi / Lyra / Nevesdum |
Lier |
| legare |
legateren |
| legitimus |
wettig |
| Leida / Lugdunum Batavorum |
Leiden |
| leodiensis |
Luiks, van Luik |
| Leodium |
Luik |
| Leovardia / Livardia |
Leeuwarden |
| Lerdanum / Laurum |
Leerdam (Laurum eig. Woerden) |
| lethargus |
slaapziekte |
| levare |
opheffen |
| levantes |
doopheffers |
| levis |
licht |
| lex , legis F |
wet |
| liber, -i |
vrij, ongehuwd, vrijgezel |
| liberi, -orum |
kinderen |
| liber, libri |
boek |
| liber rationum |
huishoudboek, familiekroniek |
| libra |
pond; weegschaal; waag |
| libraria |
bibliotheek |
| librarium |
waag; bibliotheek |
| librarius |
schrijver; boekverkoper; waagmeester |
| licentia |
toestemming, vergunning; universitaire graad, recht gevend om les te geven |
| de mea licentia |
met mijn toestemming |
| licentiatus |
licentiaat, de "licentia" bezittend |
| utriusque iuris licentiatus |
licentiaat in de beide rechten (Romeins en kerkelijk) |
| ligator, -is |
boekbinder |
| ligius |
door leeneed verbonden |
| homo ligius |
leenman, vazal |
| dominus ligius |
leenheer |
| ligatus/a |
echtgenoot |
| lignarius, faber lignarius |
timmerman |
| lignum |
hout |
| linea |
lijn |
| linea collateralis |
zijlijn (verwantschap) |
| Linga |
Linge |
| linifex, -ficis |
linnenwever |
| lis, litis F |
proces |
| litterae, -arum (v. meerv.) |
brief, akte, oorkonde |
| Livardia / Leovardia |
Leeuwarden |
| lixa |
kok, zoetelaar, marketenter |
| locus |
plaats |
| loco + gen. (cuius loco) |
in plaats van (in wiens/wier plaats) |
| locum tenens |
stadhouder; luitenant |
| Londinium, Londinii |
Londen, te Londen |
| longus |
lang, ver |
| longe |
ver (bijw.), verreweg |
| Longa Aqua |
Linge |
| lorarius |
zadelmaker |
| lotrix, lotricis |
wasvrouw |
| Lovinium / Lovania |
Leuven |
| lucus |
woud |
| Ludovicus |
Lodewijk, Louis |
| ludus |
spel, school |
| ludimagister |
schoolmeester |
| Lugdunensis |
van Lyon of Leids |
| Lugdunum |
Lyon |
| Lugdunum Batavorum, Lugduni Batavorum |
Leiden, te Leiden |
| Lutetia, Lutetiae (Parisiorum) |
Parijs, te Parijs |
| lutheranus |
luthers |
| Lyra / Ledi / Nevesdum |
Lier |
| macellarium |
vleesmarkt |
| macellarius |
slager |
| machinator, -is |
ingenieur |
| Machlinium |
Mechelen |
| macies |
magerheid, schraalheid |
| magister, -stri |
meester |
| magister burgensis |
burgemeester |
| magister civium |
burgemeester |
| magister coquinae |
keukenmeester |
| magister equitum |
ritmeester |
| magister in legibus |
meester in de rechten |
| magister in artibus |
meester in de "vrije kunsten" |
| ludi magister |
schoolmeester |
| magnus |
groot |
| maior, -is |
groter |
| Maius, Maii |
mei, van mei |
| majorennis, -is |
meerderjarig |
| malignus |
boosaardig |
| malleator |
smid |
| mamburnus |
voogd etc., zie mundiburdus |
| Manarmanis Portus |
Zoutkamp |
| mane |
's morgens vroeg |
| mango, -nis |
paardenhandelaar |
| mansio, -nis |
landgoed, hoeve |
| mansionarius |
horige |
| mansionile |
hofstede |
| mansus |
hoeve (ook opp. maat) |
| marca |
mark |
| marc(h)io, -nis |
markgraaf, markies |
| marchisia |
markiezin |
| marchisus |
marchio |
| marechallus |
maarschalk |
| margo, marginis N |
marge |
| in margine |
in de marge |
| marinarius |
zeeman |
| marita |
bruid, echtgenote |
| maritata |
getrouwd |
| Mars(a)na |
Meersen |
| Martius, Martii |
maart, van maart |
| masculinus |
mannelijk |
| masculini generis / sexus |
van het mannelijk geslacht |
| masculus |
mannelijk, jongen |
| Maseca / Maslarium |
Maaseyk |
| massarius |
rentmeester, meier ( vilicus) |
| mater, matris |
moeder |
| matris |
van de moeder |
| maternus |
van moederskant |
| matertera |
tante aan moederskant |
| matertera magna |
zuster van grootouder aan moederskant |
| matertera maior |
zuster van overgrootouder aan moederskant |
| matertera maxima |
zuster van betovergrootouder aan moederskant |
| Matilo |
Rijnsburg |
| matricularius |
koster |
| matrimonium (inire, contrahere) |
huwelijk (sluiten) |
| matrimonium ini(v)erunt, contraxerunt |
zij sloten een huwelijk |
| matrimonio (con)iuncti sunt |
zij zijn in de echt verbonden |
| matrimus |
van wie de moeder nog leeft |
| matrina |
meter |
| matrona |
getrouwde vrouw, huisvrouw |
| matruela |
nicht: dochter van de zuster van de moeder |
| matruelis |
neef: zoon van de zuster van de moeder |
| maturus |
vroeg |
| matutinus |
ochtend-, na middernacht |
| maximus |
grootst, zeer groot |
| me |
mij (acc. of abl.) |
| mecum |
met mij |
| mechanicus |
handwerksman |
| Medemelacum |
Medemblik |
| medietas, -tatis F |
helft |
| Medioburgum |
Middelburg |
| medius |
midden |
| media nocte |
om middernacht |
| memoria |
herinnering, nagedachtenis |
| beatæ (piæ) memoriæ |
zaliger nagedachtenis |
| mens, mentis F |
geest |
| insanæ mentis, insana mente |
met een krankzinnige geest, krankzinnig |
| mensa |
tafel (ook voor uitdeling aan armen); wisselbank |
| mensa Sancti Spiritus |
armenhuis |
| mensis, -is m |
maand |
| sex mensium |
van zes maanden |
| menstruus |
maandelijks, van een maand (oud) |
| mensura |
maat, gemet (opp. maat) |
| mentionare |
vermelden |
| mercator, -is |
koopman |
| mercenarius |
dagloner, gehuurd |
| meretrix, -tricis |
hoer, ongehuwde moeder |
| meridianus |
van de middag, 's middags |
| meridies (ante-, post meridiem) |
middag (voor, na de ~) |
| Merivido |
Merwede |
| meus M, mea F, meum N |
mijn |
| mihi |
aan mij |
| miles, -itis |
soldaat |
| miles aurei velleris |
ridder van het Gulden Vlies |
| mille(simus) |
duizend(ste) |
| minister, -tri |
dienaar |
| divini verbi minister (D.V.M.) |
bedienaar des goddelijken woords, predikant |
| ecclesie minister |
dienaar van de kerk: pastoor, predikant |
| ministerium |
dienst (als predikant) |
| minor, -is |
minder; minderjarig |
| minorennis |
minderjarig |
| minutor, -is |
aderlater |
| miser, -i |
ongelukkig, ellendig |
| missa |
mis |
| mixtus |
gemengd (bloedverwantschap |
| modicus |
matig, bescheiden |
| modius |
mud |
| modo |
onlangs; mits; slechts; abl. van modus |
| modus |
wijze, manier, maat |
| molendinarius |
molenaar |
| molendinum |
molen |
| molitor, -is |
molenaar |
| Monachodamum |
Monnikendam |
| monachus |
monnik |
| monasterium |
klooster |
| monialis |
non |
| moram gerere |
zich ophouden |
| morbus |
ziekte |
| morbo |
door een ziekte |
| moribundus |
stervend |
| moribundorum sacramenta |
de sacramenten der Stervenden |
| mors, mortis F |
de dood |
| dies mortis |
dag van overlijden |
| mortalis,-is; mortaliter (laesus) |
dodelijk (gewond) |
| mortuus |
dood, overleden(e) |
| mos, moris m (de more) |
gewoonte (volgens de gewoonte) |
| Mosa |
Maas |
| Mosæ Traiectum, Mosæ Traiecti |
Maastricht, te Maastricht |
| mosætraiectensis |
uit Maastricht |
| M(o)uda |
Muiden |
| mulier, -is |
vrouw |
| multor, -is |
molenaar |
| multus |
veel |
| mundiburdus |
voogd, gevolmachtigde, curator van minderjarige, vrouw of geestelijke (momboor, momber); Heilige Geestmeester, armenmeester |
| munitus (extremis sacramentis) |
voorzien van (de laatste sacramenten) |
| murarius |
metselaar |
| mutus |
stom |
| nam |
want |
| nanus |
dwerg |
| nasci, natus sum III |
geboren worden |
| nativitas, -tatis F |
geboorte |
| nativus |
geboortig |
| naturalis |
natuurlijk (onwettig kind) |
| natus |
geboren, zoon, F nata dochter |
| nauta |
schipper, zeeman |
| navis, -is |
schip (ook van de kerk) |
| nec non |
en eveneens |
| necessarius |
nodig |
| necesse est |
het is nodig |
| necessitas, -tatis |
noodzaak, nood |
| in necessitate baptisatus |
met een nooddoop gedoopt |
| nemus, nemoris N |
woud, bos |
| Neom... |
zie: Noviom... |
| neonatus |
pasgeboren |
| neosponsi |
de jonggehuwden |
| nepos, nepotis |
kleinzoon, nakomeling |
| neptis, -is |
kleindochter |
| nesciens (scribere) |
onwetend, niet kunnende (schrijven) |
| nescius |
onwetend, onkundig |
| netor, -is |
spinner |
| netrix, netricis |
spinster |
| Nevesdum / Ledi / Lyra |
Lier |
| nobilis |
edel, van adel |
| nobilissimus |
zeer edel |
| nocturnus |
van de nacht, 's nachts |
| Noda |
Grebbe |
| nomen, -minis N |
naam |
| (in) nomine |
in, uit naam van |
| nominare |
noemen |
| nominari |
genoemd worden, heten |
| nonagenarius |
negentigjarig |
| nonagesimus |
negentigste |
| nondum |
nog niet |
| nongentesimus |
negenhonderdste |
| nonus |
negende |
| Nortga |
Noordwijk |
| notarius |
notaris |
| nothus |
bastaard, onecht |
| novalis (ager) |
onontgonnen, braak(land) |
| decima novalis |
tiende op onontgonnen land |
| novellus |
beginneling |
| novem |
negen |
| November, Novembris |
november, van november |
| novennis |
negen jaar oud |
| noverca, novercus |
stiefmoeder, stiefvader |
| Noviomagensis |
Nijmeegs |
| Noviomagus / Neomagus etc. |
Nijmegen |
| Imperium Noviomagense |
het Rijk van Nijmegen |
| nunc |
nu |
| nuntius |
(gerechts)bode |
| nuper |
onlangs |
| nuptiae, -iarum |
bruiloft, huwelijk |
| nurus, -us |
schoondochter |
| nutriens (ancilla) |
voedend (min) |
| obire, obii, obitum |
overlijden |
| obiit |
(hij/zij) is overleden |
| obitorium |
dodenboek |
| obligatio, -nis F |
verplichting |
| obrutus |
begraven |
| obseques, obsequiae |
plechtige uitvaartdienst |
| observare |
in acht nemen |
| observandis observatis |
met inachtneming van de regels |
| obstare, obstiti, obstitum |
in de weg staan |
| non obstante impedimento |
zonder dat er een beletsel is |
| obstetrix, -tricis |
vroedvrouw |
| obtinere, obtinui, obtentum II |
verkrijgen |
| obtenta dispensatione |
na dispensatie te hebben verkregen |
| occidere, occidi, occisum |
doden, vermoorden |
| occidentalis |
westelijk |
| octo, octavus |
acht, achtste |
| octennis |
achtjarig |
| octingenti, -tesimus |
achthonderd(ste) |
| October, Octobris |
oktober, van oktober |
| octogenarius |
tachtigjarig |
| octoginta, octogesimus |
tachtig(ste) |
| oeconomus |
huismeester |
| officialis |
een functie bekledend, beambte |
| officina |
werkplaats, fabriek, winkel, drukkerij |
| officium |
ambt |
| ex officio |
op grond van zijn ambt |
| oleum |
olie, oliesel |
| olim |
vroeger |
| omnis, -is, plur. omnes, omnium, omnibus |
al, geheel, alle(n) |
| omni modo |
op elke manier |
| onus, oneris N |
last |
| operarius |
handwerksman, werkman |
| operarius scriniarius |
schrijnwerker |
| opificium |
handwerk, beroep |
| oppidanus |
stedeling, burger |
| oppidum |
stad |
| opus, operis N |
werk |
| opus est |
het is nodig |
| ad opus + gen. |
ten behoeve van |
| oratorium |
kerk |
| orbatus ab |
beroofd van |
| orbitas |
weesschap, kinderloosheid |
| orbus |
wees |
| ordinare |
opstellen |
| ordinarius |
gebruikelijk |
| organum |
orgel |
| orientalis |
oostelijk |
| origo, originis F |
oorsprong, afkomst |
| oriundus |
afkomstig, afstammend van |
| orphanotrophium |
weeshuis |
| orphanus |
wees |
| utroque parente orphanus |
wees, die beide ouders verloren heeft |
| ortus |
afkomstig |
| ortus zie: hortus |
tuin |
| pactio, -ionis |
pacht |
| pactus, -us |
pacht |
| paedagogus |
opvoeder, leraar |
| paenultimus (-a) |
op een na laatste (dag van de maand) |
| pagamentum |
betaling |
| pagare |
betalen |
| pagimagister |
(dorps-) burgemeester |
| pagus |
gouw, dorp |
| palus, paludis F |
moeras |
| Palus Sancti Martini |
Sint Maartenspolder |
| panifex, -ficis |
bakker |
| panificium |
bakkerij |
| pannicida |
kleermaker |
| pannifex, -ficis |
lakenwever |
| pannitonsor, -is |
lakenscheerder |
| pannus |
lap, stof, laken |
| domus pannorum |
lakenhal |
| papa |
paus |
| papalis |
pauselijk |
| parens, -entis |
ouder |
| consensu parentum |
met toestemming van de ouders |
| pariter |
(te)gelijk |
| parochianus |
lid van de parochie |
| parochus |
pastoor |
| pars, partis F |
deel |
| ex parte + gen. |
namens |
| partim |
gedeeltelijk |
| partus, -us M |
bevalling |
| parvus, parvulus |
klein, heel klein |
| pascuum |
weide |
| passare |
passeren (akte) |
| passatus (anno passato) |
(in het) afgelopen (jaar) |
| pastillarius |
pasteibakker |
| pastor, -is |
pastoor |
| pastoria |
pastorie, parochie |
| pastura |
weide |
| pater, -tris |
vader |
| patris |
van de vader |
| paternus |
van vaderszijde |
| patria |
vaderland, geboorteland |
| patrimus |
van wie de vader nog leeft |
| patrinus; patrini |
peetvader, peter; peetouders |
| patruelis, -is |
neef van vaderskant |
| patruus |
oom, broer van vader |
| patruus magnus |
oudoom, oom van vader |
| patruus maior |
oudoom, broer van grootvader |
| pauper, -is |
arm |
| pauperculus |
arm mannetje |
| pecia |
een stuk |
| pecunia |
geld |
| pedisequa |
dienstmeid |
| pedisequus |
dienaar |
| pellifex, -ficis |
leerlooier |
| pelliparius |
leerbewerker, bontwerker |
| pen... |
zie ook: paen... en poen... |
| penes + acc. |
bij |
| pensio, -nis F |
betaling, belasting, pacht |
| pensionarius |
pachter |
| per + acc. |
door |
| pera |
buidel, tas |
| peregrinus |
pelgrim, vreemdeling |
| perhonestus |
Weledele |
| periculum |
gevaar |
| perpetuus |
eeuwig |
| persona |
persoon |
| persona |
persoon; de pastoor in titel, die niet belast was met de zielzorg, maar wel de inkomsten van het ambt genoot. De zielzorg was in handen van zijn 'vicarius'. |
| pertinentiae,-iarum of pertinentia N plur. |
toebehoren, wat er bijhoort |
| pertinere, pertinui, pertentum II |
behoren (tot) |
| Petripolis |
Steenbergen |
| Philaeum / Groninga |
Groningen |
| phrenesis |
waanzin |
| pht(h)isis, -is F; phthisi |
tering, tuberculose; door TBC |
| pictor, -is |
schilder |
| pigmentarius |
zalfmaker, zalfverkoper |
| piscator, -is |
visser |
| pistor, -is |
bakker |
| pius |
vroom |
| placidus |
rustig, vreedzaam |
| platea |
straat, weg |
| plebanus |
plebaan, pastoor van een kathedraal |
| plebs, plebis F |
volk |
| plenipotens, -ntis |
gevolmachtigd |
| plumarius |
verenhandelaar |
| plures (alii) |
veel (anderen) |
| plurimus |
zeer veel |
| pluvia |
regen |
| poena |
straf, boete |
| poenitentia |
berouw |
| poenitentiarius |
biechtvader |
| pomarius |
appelkweker, appelverkoper |
| pomeridianus zie: postmeridianus |
na de middag |
| pontifex, -ficis |
bisschop |
| pontifex maximus |
paus |
| populus |
volk |
| porcus |
varken |
| portitor, -is |
drager |
| portus, -us |
haven |
| possidere, possedi, possessum II |
in bezit hebben |
| post + acc. |
na |
| postea |
daarna |
| posthumus |
na de dood van de vader (geboren) |
| postmeridianus |
van de middag, 's namiddags |
| postquam |
nadat |
| postridie |
de volgende dag |
| potens, -ntis (facere) |
(handelings)bevoegd |
| prae + abl. |
voor, wegens |
| praebere, praebui, praebitum II |
aanbieden, verlenen, verschaffen |
| praedicans, -ntis |
predikant |
| praefectus |
voorzitter, opzichter, verantwoordelijke |
| praegnans, -ntis |
zwanger |
| praehabere II |
van tevoren hebben |
| praeintimare |
opzeggen, van te voren aankondigen |
| praelatus |
prelaat (iemand met een belangrijke functie in de RK kerk) |
| praelum |
(druk)pers |
| praemittere, praemisi, praemissum |
vooraf laten gaan |
| præmissis sponsalibus |
voorafgegaan door de ondertrouw |
| præmissa, -orum N |
het voornoemde |
| praemunitus + abl. |
voorzien van |
| praenobilis |
zeer edel |
| praepositus |
proost, hoofd van een kapittel (capitulum) |
| praesens, -ntis |
aanwezig, tegenwoordig, deze |
| praesentibus ... |
in aanwezigheid van ... |
| praesentia, -orum N plur. |
ook: deze akte |
| praesentia |
aanwezigheid |
| praesentinus |
aanwezig |
| praesidium |
garnizoen |
| praestare, praestiti, praestitum |
verlenen |
| præstante deo |
met Gods hulp |
| praeter + acc. |
behalve |
| praetor, -is |
burgemeester, stadsbestuurder, schout, rechter |
| praetorium |
stadhuis, rechtbank |
| praevius |
voorafgaand |
| praeviis tribus bannis |
na de drie afkondigingen |
| pre... |
zie ook: prae... |
| precarium |
belasting |
| precium |
zie: pretium |
| presbyter, -eri |
priester |
| pres... |
zie ook: praes... |
| pretium |
prijs |
| prex, precis F |
gebed |
| pridie |
de dag ervoor |
| primarius |
eerste, opper- |
| primogenitus |
eerstgeboren |
| primogenitus fontis (lett. van de doopvont) |
de eerste die na Pasen met het nieuw gewijde doopwater gedoopt werd |
| primus |
eerste |
| princeps, principis |
prins |
| prior, prius (N of adv.) |
eerder, tevoren |
| a priori |
van tevoren |
| privatus + abl. |
beroofd van |
| pro + abl. |
voor, in plaats van |
| proavia |
overgrootmoeder |
| proavitus |
voorvaderlijk |
| proavus |
overgrootvader, voorvader |
| probare |
aannemelijk maken, bewijzen |
| proclamatio, -ionis F |
(huwelijks)afkondiging |
| procuratio, -ionis F |
machtiging |
| progenies, -iei |
nageslacht |
| proles, -is |
nageslacht, kind |
| promeridianus |
ochtend- |
| promittere, promisi, promissum III |
beloven |
| promulgatio, -ionis F |
afkondiging |
| prope + acc. |
dichtbij |
| proprietarius |
eigenaar |
| proprius |
eigen |
| propter + acc. |
wegens |
| prout |
al naar gelang |
| provectus ( ~a aetas) |
gevorderd(e leeftijd) |
| provisus + abl. |
voorzien van |
| publicanus |
tollenaar, belastingpachter |
| puella |
meisje |
| puer, -i |
jongen, kind |
| puerpera |
kraamvrouw |
| puerperium |
bevalling, kraambed |
| puerulus |
jongetje |
| pusio, -nis |
kleine jongen |
| pustula |
puist |
| quadragenarius |
veertigjarig |
| quadraginta, -gesimus |
veertig(ste) |
| quadragesima ook: |
Vasten |
| quadriennis |
vierjarig |
| quadringenti, -ntesimus |
vierhonderd(ste) |
| quae |
zie: qui |
| quam cito |
zodra |
| quartus |
vierde |
| quartus gradus |
vierde graad (bloedverwantschap) |
| quarum zie: qui |
van wie, van welke (F) |
| Quasimodo |
eerste zondag na Pasen, als de mis begint met "Quasimodo geniti infantes" "Als pasgeboren baby's" |
| quattuor |
vier |
| quattuordecim |
veertien |
| quattuordecennis |
veertienjarig |
| qui M, quae F, quod N |
die (betrekkelijk voornaamwoord) |
| acc. quem M, quam F, quod N |
die (acc.) |
| plur. qui M, quae F, quae N |
die (betr. voornaamwoord meervoud) |
| acc. quos M, quas F, quae N |
die (acc. meervoud) |
| cuius; plur. quorum, quarum |
wiens, wier, waarvan; van wie, wier, waarvan |
| cuius loco; quorum loco |
in wiens plaats; in wier plaats |
| quorum vices supplevit ... |
van wie (meervoud) de plaats innam .. |
| pro quo; pro quibus |
in wiens plaats; in wier plaats |
| quae declaravit ... |
die verklaarde, en zij verklaarde ... |
| quia |
omdat |
| quibus zie: qui |
aan, voor, door wie/welke |
| quidam |
een zekere, de een of andere, enige |
| quietus |
rustig |
| quindecennis |
vijftienjarig |
| quindecim |
vijftien |
| quindecimus |
vijftiende |
| quingenti, quingesimus |
vijfhonderd(ste) |
| quinquaginta, -gesimus |
vijftig(ste) |
| quinque |
vijf |
| quinquennis |
vijfjarig |
| quintus |
vijfde |
| quitare |
betalen |
| quondam |
eens, ooit, eerder |
| filius quondam Johannis |
zoon van wijlen Jan |
| quorum zie: qui |
van wie, van welke (M / N) |
| ratihabitio, -nis F |
ratificatie, goedkeuring, bekrachtiging (van handelingen verricht door een zaakwaarnemer zonder volmacht) |
| rasor pannorum |
lakenscheerder |
| ratio, -nis F |
reden, rede, verstand |
| ratus |
geldig |
| ratum habere, (ob)servare |
geldig verklaren, bekrachtigen, ratificeren |
| reatus, -us |
schuld |
| rebaptizatus |
herdoopt |
| receptor, -is |
ontvanger (belastingen) |
| rector, -is |
pastoor |
| recusare |
weigeren |
| reddituarius |
van de pacht; rentmeester |
| red(d)itus, -us |
opbrengst, inkomen |
| redemptio, -nis F |
terugkoop, lossing |
| redimere, redemi, redemptum III |
terugkopen, lossen |
| reditus, -us |
inkomsten |
| registrum |
register |
| ~ baptizatorum |
doopregister |
| ~ defunctorum |
overlijdensregister |
| ~ matrimonio coniunctorum |
trouwregister |
| relaxatio, -nis F |
vrijstelling |
| relinquere, reliqui, relictum III |
achterlaten |
| relicta |
ook: weduwe |
| relictus |
ook: weduwnaar |
| relictis ... |
met achterlating van ... |
| remittere, remisi, remissum III |
achterwege laten; kwijtschelden, vergeven |
| remissis ... |
met achterwegelating van ... |
| renatus |
herboren |
| renuntiare (ab, super) |
afstand doen van |
| reportare |
van zijn kant overdragen |
| repromittere, repromisi, repromissum III |
van zijn kant beloven |
| requiescat in pace |
hij/zij ruste in vrede |
| requirere, requisivi, requisitum III |
vragen, vereisen |
| requisitus ad hunc actum |
gevraagd voor het opmaken van deze akte |
| residere II |
wonen |
| resignare de |
afstand doen van |
| reus |
aangeklaagde |
| revalidare |
achteraf wettigen |
| reverendus |
eerwaarde |
| reverti, reversus sum III |
terugkeren (ook: in iemands bezit) |
| Rhena / Hreni |
Rhenen |
| rhenanus |
van, aan de Rijn |
| Rhenus |
Rijn |
| rheuma, tis N |
reumatiek |
| rite |
volgens de gewoonte, naar behoren |
| Rodembergum |
Aardenburg |
| Rollarium / Roslara |
Roesselaere |
| rosa |
roos |
| Rosae Vallis, Rosarum Vallis |
Roosendaal |
| rosaevallensis |
uit Roosendaal |
| Roterodamum, Roterodami |
Rotterdam, te ~ |
| ruber, rubri |
rood |
| Ruraemundus / Roermonda / Munda Ruræ etc. |
Roermond |
| rusticus |
boer, landbouwer |
| S. |
Sanctus |
| Sabaudia |
Savoye |
| sabaudus |
Savoois |
| Sablones |
Venlo |
| sacellanus |
kapellaan |
| sacer, -cri |
heilig |
| sacro oleo |
met het H. Oliesel |
| sacerdos |
priester |
| sacramentum |
sacrament |
| infirmorum sacramentis |
met de sacramenten der zieken |
| exeuntium sacramentis munitus |
voorzien van de sacramenten der stervenden |
| sacrista |
koster |
| saecularis |
wereldlijk |
| saepius |
herhaaldelijk |
| salarium |
zoutziederij; salaris |
| salarius |
zoutzieder, zouthandelaar |
| Salia Vetus |
Oldenzaal |
| salus, -utis F |
heil |
| lectori salutem! |
de lezer gegroet! |
| anno reparatæ salutis |
in het jaar van het herstelde heil, d.w.z. na Chr. |
| Sanctum / Sancti / Ad Sanctos |
Xanten |
| sanctus |
heilig |
| sanguis, -guinis M |
bloed |
| saponarius |
zeepzieder |
| sartor, -is |
kleermaker |
| sartrix, sartricis |
kleermaakster |
| satisfacere + dat. |
bevredigen |
| satrapa |
stadhouder |
| scabinus |
schepen |
| Scaldia |
Schouwen |
| Scaldis, -is |
Schelde |
| scholaris |
scholier |
| scholasticus |
scholaster, hoofd van kapittelschool |
| sclopetus |
haakbus, handbus |
| Sclusa / Slusa |
Sluis |
| scilicet |
namelijk |
| Scorla |
Schoorl |
| scortator, -is |
hoerenloper, verwekker van onecht kind |
| scortum |
hoer |
| scriniarius |
notarisassistent; kastenmaker |
| scultetus |
schout |
| scutum |
schild |
| sub scuto + gen. |
onder het teken (uithangbord) van ... |
| se |
zich |
| dixit se ... |
hij zei dat hij ... |
| dixerunt se ... |
zij zeiden dat zij ... |
| secretarius |
secretaris, stadsschrijver |
| secta |
secte |
| sectio, -nis F (Caesaria) |
(keizer)snede |
| secundus |
tweede |
| secundus gradus |
tweede graad (verwantschap) |
| sed |
maar |
| sedecennis |
zestienjarig |
| sedecim |
zestien |
| sellator, -is |
zadelmaker |
| senectus, -tutis F |
ouderdom |
| senator, -is |
lid van het stadsbestuur, raadslid, schepen |
| senium |
ouderdom |
| sententia |
vonnis |
| sententiare |
vonnissen |
| sepelire, sepelivi, sepultus |
begraven |
| septem |
zeven |
| septimontanus |
uit Zevenbergen |
| September, Septembris |
september, van september |
| septemvir |
lid van een college van zeven |
| septentrionalis |
noordelijk |
| septimana |
week |
| xiij septimanarum |
van dertien weken |
| septimontanus |
uit Zevenbergen |
| septimus |
zevende |
| septingenti, -ntesimus |
zevenhonderd(ste) |
| septuaginta, -gesimus |
zeventig(ste) |
| septuennis |
zevenjarig |
| sepultor (mortuorum) |
begraver (van de doden, doodgraver) |
| sepultura (dies sepulturæ) |
begrafenis (dag van ~) |
| sepultus zie sepelire |
begraven |
| sequi, secutus sum III |
volgend |
| anno sequenti, annum sequentem |
het volgend jaar (abl. en acc.) |
| servitium |
dienst |
| servus |
knecht |
| sescenti, -tesimus |
zeshonderd(ste) |
| sex |
zes |
| sexaginta, sexagesimus |
zestig(ste) |
| sexennis |
zesjarig |
| sextus |
zesde |
| sexus, -us |
geslacht |
| sibi |
aan zich, aan hem, aan haar, aan hen |
| Sichemium |
Zichem |
| sicut (et) |
zoals (en eveneens) |
| sigillum |
zegel |
| signum |
teken |
| sub signo aurei leonis |
onder het teken van de gouden leeuw |
| siligo, -iginis F |
rogge |
| silva |
bos |
| Silva Ducis |
's-Hertogenbosch |
| Silvaducensis |
van Den Bosch |
| simul |
tegelijk, tezamen |
| sine + abl. |
zonder |
| situs |
gelegen |
| sive |
tenzij, hetzij, ofwel |
| Slusa / Sclusa |
Sluis |
| sobrina |
nicht van moederszijde |
| sobrinus |
neef van moederszijde |
| socer, -i |
schoonvader |
| socius |
verbondene, partner |
| cum socio |
met zijn compagnon, medestander |
| cum sociis |
met degenen die bij hem horen |
| socrinus |
zwager |
| socrus, -us F |
schoonmoeder |
| Sogniacum |
Soignies |
| solennis; sollennitas, -tatis F (ook -mn-) |
plechtig(heid) |
| sollemnia (missarum) |
de plechtigheid (van de mis) |
| solennizare (ook -mn-) |
inzegenen, (akte) opmaken |
| solere, solui |
plegen |
| solebat |
hij placht |
| solidus |
(als deel van een pond:) schelling, (als deel van een gulden:) stuiver |
| solitus |
gewoon |
| sollers , -rtis |
bekwaam |
| solus; solum (adv.) |
alleen |
| solvere, solvi, solutum |
betalen |
| soror, -is |
zuster (ook non) |
| Spandanae Aquae / Fons Tungrorum |
Spa |
| specialis, specialiter |
bijzonder, in het bijzonder |
| spectare ad |
toebehoren aan |
| spiritualis |
geestelijk |
| affinitas spiritualis |
geestelijke verwantschap |
| spiritus, -us (sanctus) |
(Heilige) Geest |
| sponsa |
bruid |
| sponsalia (contrahere) |
verloving, ondertrouw (trouwbelofte afleggen) |
| sponsi |
het bruidspaar |
| sponsus |
bruidegom |
| spurius |
buitenechtelijk |
| stagnifusor |
tinnegieter |
| stare ad |
vallen onder |
| statim |
direct, terstond |
| status, -us |
toestand, stand, lijst |
| Stauria |
Stavoren |
| strata |
straat |
| studium |
ijver, studie |
| studiosus |
ijverig, student |
| stuferus |
stuiver |
| submersus |
verdronken |
| subscribere, subscripsi, subscriptum |
ondertekenen |
| subscripsit |
hij/zij heeft ondertekend |
| subscripserunt |
zij hebben ondertekend |
| subsequens, -ntis |
erop volgend |
| subsignare |
ondertekenen |
| subtractio, -nis F |
intrekking |
| subventio, -nis F |
heffing |
| succedere, successi, successum III |
opvolgen |
| successor, -is |
opvolger |
| sudor, -is M |
zweet |
| Suestra / Sustula |
Susteren |
| sufficere (-io), suffeci, suffectum |
voldoen |
| sufficientem facere |
deugdelijk houden, voldoende vinden |
| sumere, sumpsi, sumptum III |
nemen |
| sumptus, -us |
uitgave |
| sumptibus + gen. |
op kosten van ... |
| summa |
(boekhouding) totaal |
| summa lateris |
het totaal van de bladzijde |
| sunt zie: esse |
(zij) zijn |
| Suornum |
Soeren |
| superatus |
gescheiden |
| superior, -is |
hoger (gelegen) |
| superius (adv.) |
hierboven |
| supplere II |
aanvullen; ten doop heffen |
| supplicare (a) |
verzoeken (aan) |
| supportare |
(bezit) overdragen |
| supra |
boven (genoemd) |
| surdus |
stom |
| susceptor, -is |
doopheffer, peter |
| susceptrix, -tricis |
doophefster, meter |
| suscipere (-io), suscepi, susceptum |
ten doop heffen |
| susceperunt de fonte |
zij hieven op van de doopvont |
| suscipientes |
doopheffers, -getuigen |
| sustentatio, -nis F |
ondersteuning |
| Sustula / Suestra |
Susteren |
| sutor, -is |
schoenmaker |
| Sutphania / Zutfania |
Zutphen |
| suus |
zijn, haar, hun |
| cum suis |
met de zijnen, de haren, de hunnen |
| de suis vivere |
van eigen inkomsten leven |
| Swollis / Zwolla |
Zwolle |
| sylva zie: silva |
bos |
| syndicus |
leider, voorzitter |
| tabellarius |
postbode |
| tabes, -is F; tabe |
tering, tuberculose; door TBC |
| tamen |
toch |
| tamquam |
alsof, als |
| tandem |
tenslotte |
| tangere, tetigi, tactum III |
(aan)raken, treffen |
| tactus (fulmine) |
getroffen (door de bliksem) |
| Taxandria |
Turnhout |
| Tectensis pagus |
Valkenburg |
| tegularius |
dakpannenbakker |
| teloneum |
tol, belasting |
| templum |
kerk |
| temporalis |
tijdelijk, wereldlijk |
| tempus, tempore N |
tijd |
| Tenæ Mons / Tillæ Mons |
Tienen (Tirlemont) |
| Tenera |
Dender |
| Teneræ Munda |
Dendermonde |
| tenere, tenui, tentum II |
hebben, houden, innemen |
| Tergum / Gaudanum / Gouda / Golda |
Gouda |
| terminus |
termijn, eind; grenspaal |
| tertius |
derde |
| tertius gradus |
derde graad (bloedverwantschap) |
| testimonium |
getuigenis |
| testis |
getuige |
| testibus ... |
met als getuigen ... |
| teutonicus |
Duits, Nederlands |
| teutonice |
in het Duits, in het Nederlands |
| Texla |
Texel |
| textor, -is |
wever |
| textrix, textricis |
weefster |
| thesaurarius |
penningmeester |
| thorus zie: torus |
bed |
| T(h)iela / Tillium |
Tiel |
| Threnta / Thrianta / Trenta |
Drente |
| tiro, -nis |
leerling |
| tonsor, -is |
barbier |
| Tornacum / Turnacum |
Doornik (Tournai) |
| tornator, -is |
pottenbakker |
| torus |
bed |
| totalis, (bijwoord) totaliter |
totaal |
| totus , gen. totius |
geheel |
| tradere, tradidi, traditum III |
overhandigen |
| Traiectensis |
van Utrecht |
| Traiectum, Traiecti |
Utrecht, te Utrecht |
| Mosae Traiectum / Traiectum ad Mosam |
Maastricht |
| transferre III |
overdragen |
| transire, transi(v)i, transitum |
overgaan |
| Transisalana Provincia |
Overijssel |
| trapezita |
geldwisselaar, bankier |
| trecenti, trecentesimus |
driehonderd(ste) |
| tredecennis |
dertienjarig |
| tredecim |
dertien |
| tredecimus |
dertiende |
| Trenta / Threnta / Thrianta |
Drente |
| tres, trium (gen.), tribus (dat./abl.) |
drie |
| tricesimus |
dertigste |
| Tridentinum concilium |
het concilie van Trente (1563) |
| triduum |
drie dagen |
| triennis |
driejarig |
| trigemini |
drieling |
| Tubantia |
Twente |
| tuli van ferre |
ik heb gebracht, gedragen |
| tumulare |
begraven |
| Tungri, Tungris |
Tongeren, te Tongeren |
| Fons Tungrorum |
Spa |
| Turnacum / Tornacum |
Doornik (Tournai) |
| turonensis |
van Tours |
| tutela |
bescherming, voogdij |
| tutor, -is |
voogd |
| typographus |
drukker |
| tyro, -nis |
leerling |
| ulcer, -is N |
zweer |
| ultimus |
laatst, verst |
| unanimis |
unaniem, eenstemmig |
| unda |
golf, water |
| undecennis |
elfjarig |
| undecim |
elf |
| undecimus |
elfde |
| unicus |
enig |
| universus |
geheel |
| unus, gen. unius |
één |
| urbs, urbis F |
stad |
| usque ad + acc. |
tot aan |
| usufructus, -us |
vruchtgebruik |
| usus, -us |
gebruik |
| ut |
zoals; opdat |
| ut dicunt, ut dicitur |
zoals ze zeggen, zoals men zegt |
| ut infra |
zoals beneden |
| ut supra |
zoals boven |
| uterinus |
van dezelfde moeder |
| uterque |
elk van beide(n) |
| utriusque iuris doctor |
doctor in de beide rechten (kerkelijk & wereldlijk) |
| uti, usus sum III + abl. |
gebruiken |
| uti zie: ut |
zoals |
| uxor, -oris |
echtgenote |
| uxoratus |
getrouwd |
| vacat |
ontbreekt (niet gepasseerd voor schepenen) |
| Vaconna / Vechta / Vidrus |
Vecht |
| vadius |
borg |
| Vagenum |
Wageningen |
| Valac(h)r(i)a / Walac(h)r(i)a |
Walcheren |
| valde |
zeer |
| valere, valui II |
waard zijn |
| bona valentia annuatim circa ... |
goederen die jaarlijks ongeveer opbrengen ... |
| vallis |
dal |
| Vallis Rosarum |
Roosendaal |
| varii |
verschillende |
| varioli (plur.) |
pokken |
| vector, -is |
voerman |
| vehemens, -ntis |
hevig |
| vel |
of |
| Velisena |
Velsen |
| Vellepo |
Velp |
| Velsatum / Visetum |
Visé |
| Velua / Felua |
Veluwe |
| venalis (prostat ~ ) |
(is) te koop |
| vendere, vendidi, venditum III |
verkopen |
| venter, ventris M |
buik |
| curator ventris |
curator over een ongeboren vrucht |
| ver, veris N |
lente |
| verbum |
woord |
| ad verbum |
woordelijk |
| Veria / Campoveria / Vurnia |
Veere |
| vernalis |
van de lente, lente- |
| vero (bijw.) |
echter, waarachtig |
| versus + acc. |
in de richting van |
| Vervia / Ververiae |
Verviers |
| vesper, -i |
avond |
| vespera |
avond |
| vespertinus |
van de avond, 's avonds |
| vestiarius |
kleermaker |
| veteraquensis |
uit Oudewater |
| Veteraquinium, Veteres Aquae |
Oudewater |
| vetulus |
oud |
| vetus, veteris |
oud |
| vexillarius |
vaandrig |
| vi zie: vis |
met geweld; krachtens |
| via |
straat, weg |
| vicarius |
vervanger, vicaris, kapelaan |
| vicem alicuius supplere/agere |
iemands plaats innemen, iemand vervangen |
| vicesimus |
twintigste |
| vicinus |
buurman, naburig, (mede)bewoner |
| vicus |
straat, wijk, gehucht |
| videre, vidi, visum II |
zien |
| vide |
zie |
| vidi |
ik heb gezien (zoals wij een paraaf zetten) |
| viso ..., visa ..., visis ... |
na het zien van ... |
| videlicet |
namelijk |
| Vidrus / Vaconna / Vechta |
Vecht |
| vidua |
weduwe |
| viduus |
weduwnaar |
| Vienna |
Vianen |
| vigilia |
(nacht)wake |
| viginti |
twintig |
| vilicus |
villicus |
| villa |
dorp, boerderij |
| villicus |
pachter, rentmeester, meier |
| vinitor |
wijnkoper, wijnhandelaar |
| vir, viri |
man, echtegenoot |
| virga(ta) |
roede (opp. maat) |
| virginitas, -tatis F |
maagdelijkheid |
| virgo, -ginis |
maagd, jongedochter |
| virgo devota |
geestelijke maagd, kwezel, klopje |
| virguncula |
meisje |
| vis, vim (acc.), vi (abl.) |
kracht, geweld |
| vires, virium, viribus |
krachten |
| vi + gen. |
krachtens |
| Visetum / Velsatum |
Visé |
| visitatio, -nis F |
bezoek, inspectie |
| visus van videre |
gezien |
| vita |
leven |
| vitæ |
van het/zijn/haar leven |
| ad vitam |
voor het leven |
| vitrarius, vitrearius |
glazenmaker, glasblazer |
| vitricus |
stiefvader |
| vivere, vixi, victum |
leven |
| vivens, -ntis |
levend |
| vocare |
noemen |
| vocatur |
wordt genoemd |
| votum |
belofte |
| vota secunda |
tweede beloften (het huwelijk) |
| vulgariter, vulgo |
in de volkstaal |
| vulneratus |
gewond |
| vulnus, vulneris N |
wond |
| Vurnia / Veria |
Veere |
| Waderlo(i) |
Waalre |
| Wahalis / Wala |
Waal |
| Walac(h)r(i)a / Valac(h)r(i)a |
Walcheren |
| warandia (~m praestare) |
waarborg, garantie, vrijwaring (bieden) |
| warandiam servare |
vrijwaren |
| Winsewida |
Winschoten |
| Wirona |
Wieringen |
| Xantae / Xantum / Ad Sanctos |
Xanten |
| Zutphania / Sutfania |
Zutphen |
| Zwolla / Swollis |
Zwolle |
